Wat
doen christenen eigenlijk als zij een Sedermaaltijd vieren? Zij vieren dan volgens
mij niet echt de Paasmaaltijd zoals de Joden dat doen, want die doen dat ter
herinnering van hun uittocht uit Egypte. Het is hoogstens het naspelen
van die maaltijd. En wat gebeurt er dan in dat naspelen? Stel nu eens dat Joden
ergens een zaal huren en het Heilig Avondmaal gaan vieren? Dan zouden wij als
Christenen zeggen dat dit geen Heilig Avondmaal is omdat dit in het midden van
de Christelijke gemeente haar unieke plaats heeft. Dat argument geldt toch ook
voor de Sedermaaltijd?
Zeven
Ridderkerkse kerken werken samen aan een Veertigdagenkalender en organiseren
speciale diensten en activiteiten in de 40 dagen voor Pasen. Een mooi initiatief!
In 2016 heb ik samen met mijn vrouw een Sedermaaltijd bijgewoond. Maar, wat
doen we dan eigenlijk? Is het naspelen? Ik vraag me af of de speltheoretische
benadering daar licht op kan werpen.
De
term spel is zowel in de Bijbel als in de cultuurtheorie een belangrijke
zaak. Het is goed om hier even bij stil te staan anders zou de term spel
mogelijk niet verhelderen maar verwarren.
- · Spel is geen spelletje binnen de cultuurtheorie maar een ernstige zaak. Het gaat om het hele proces van de spelende mens. Cultuur ontstaat en ontvouwt zich in spel en als spel. Een wezenlijke eigenschap van het spel is dat het zich niet in economische termen laat kwantificeren, kwalificeren of fixeren.
- · Spel שׂחק komt diverse keren in de Bijbel voor. Een voorbeeld daarvan is Spreuken 8:30 en 31: ‘(…) Ik was dag aan dag Zijn bron van blijdschap, te allen tijde spelend voor Zijn aangezicht, al spelend in de wereld van Zijn aardrijk. (…)’ De vermelding ‘te allen tijde’ onderstreept dat Wijsheid nooit gestopt is om zich te vermaken in de geschapen wereld, en dat is het navolgen waard! De woorden wijzen erop dat het doel van de schepping was om een wereld te creëren waarin de mens zich spelend kon vermaken. Volgens Calvijn heeft elke grasspriet of bloemkleur in de wereld de intentie om de mens te verheugen. Spel in de Bijbel hoeft echter niet altijd op een geweldloos spel te slaan. In 2 Samuel 2:14-16 gaat het om een oorlogsspel. Er is in de Bijbel dus sprake van verschillende uitwerkingen van het spel.
Kan
dit helpen bij de vraag over het naspelen van de Sedermaaltijd? Want het spel
is blijkbaar niet onschuldig; het is geen toneel maar werkelijkheid. Het event
onthult. Het spel is de gebeurtenis die op ons toekomt. Spel heeft een tijd en
een plaats, ook als liturgie. Het spel begint en eindigt.
Spel
balanceert op de grens tussen schijn en werkelijkheid, geloof en ongeloof. Je
staat even in de andere werkelijkheid van de genade, en dat is dan zo op dat
moment. Als we de blik richten op het Avondmaal dan geloven we dat Christus in
de act het Avondmaal op ons toe komt. Christus zegt niet ‘preek
dit tot mijn gedachtenis’ maar ‘doe dit tot mijn gedachtenis’. Spel bij
het Avondmaal zit dus in een aantal handelingen: nemen, breken, danken, delen,
enz. De act is de werkelijkheid. Maar tegelijk laat zich de aanwezigheid
van Christus niet afdwingen. Het is een beweging van presentie en absentie.
Permanente transitie, permanente vraag. Het spel dient wel ergens toe, maar het
gaat er niet in op en het is niet te vangen en vast te leggen of te sturen. Het
spel creëert een eigen werkelijkheid die er even is en dan ook weer weg is.
Als
we dan een Sedermaaltijd naspelen, dan is dat blijkbaar geen naspelen maar een werkelijkheid.
Buitenspel? Begeven we ons als christenen op een speelveld dat niet voor ons
is? Roepen we door de act van de Sedermaaltijd dingen op die niet
bestaan? Of roept de Christelijke Sedermaaltijd dingen op die wel bestaan?
Immers vele Christenen worden in het spel van de Sedermaaltijd verdiept in hun
geloof in God. De vrijheid van het Evangelie zou je spel kunnen noemen.
Wat
zou u zeggen?
Is
het naspelen van een Sedermaaltijd een Christelijk buitenspel of de vrijheid van
het Evangelie?
